OGŁOSZENIA
STUDIA SPECJALIZACYJNE
– kierownik studium prof. dr hab. Magdalena Gajęcka;
W dniu 12 stycznia 2000 roku Komisja Europejska w Brukseli ogłosiła tak zwaną Białą Księgę Bezpieczeństwa Żywności. Streszczając ją jednym zdaniem można stwierdzić, że był to zbiór konkretnych ustaleń i harmonogramów realizacji zmian prawa żywnościowego. Był to bardzo ważny dokument z punktu widzenia realizacji programu poprawy stanu zdrowia publicznego.
Wysoki poziom bezpieczeństwa żywności, a wcześniej poprawa jakości zdrowotnej środków żywienia zwierząt, uznano to za gwarancję prewencji chorób wywołanych przez środki spożywcze o nieodpowiedniej jakości zdrowotnej. Można było już po tych kilku zdaniach stwierdzić, że opinia publiczna jak również świat nauki w końcu zdał sobie sprawę, że o jakości zdrowotnej środków spożywczych decydują nie tylko warunki pozyskiwania, obróbki i przechowywania tych środków, ale również jakość zdrowotna środków żywienia zwierząt i ich dobrostan. Czynniki te są ważne i decydujące o jakości zdrowotnej środków spożywczych.
Efektem nowego spojrzenia na problem tzw. wówczas „zdrowego łańcucha żywnościowego” było powołanie niezależnego Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności. Rozporządzenie (WE) nr 178/2002 Parlamentu i Rady z 28 stycznia 2002 r. ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności i ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności, zmienione rozporządzeniem (WE) nr 1642/2003 ustanowiło Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA), który przejął rolę komitetów naukowych ustanowionych przy Komisji w dziedzinie wydawania opinii naukowych w zakresie swoich kompetencji (wśród nich Stały Komitet ds. Łańcucha Pokarmowego i Zdrowia Zwierząt). Powstawanie nowej formy doradztwa naukowego zaczęło mieć miejsce dopiero w 1997 roku a dalsze jego przeobrażenia nastąpiły w październiku 1999 roku. Te ostatnie zmiany spowodowane zostały zaistniałymi problemami rolniczymi, żywnościowymi i środowiskowymi, jakie zostały obnażone trwającym wówczas kryzysem BSE/TSE czy byłym kryzysem dioksynowym oraz dyskusje na temat stosowania hormonów podczas chowu bydła opasowego.
Wstępem do poważniejszych zmian w tamtych latach, stała się restrukturyzacja niektórych Dyrekcji Generalnych (DG). Nastąpiło wzmocnienie i nadanie nowej roli DG XXIV. Dokonano tego poprzez wyjęcie części zadań z DG V, zajmującej się sprawami zdrowia publicznego i promocją zdrowia, części DG VI zajmującej się zdrowiem zwierząt i roślin, sprawami weterynaryjnymi związanymi ze zdrowiem publicznym, żywieniem zwierząt i sprawami związanymi z przekraczaniem przepisów w tych określonych obszarach. Zostały one włączone do DG XXIV, którą nazwano DG SANCO. Reorganizacja ta dotyczyła również zlikwidowania doradczych Komitetów Naukowych w poszczególnych Dyrekcjach i przeniesienie ich do DG XXIV, która stała się w końcu odpowiedzialna za reprezentowanie i ochronę interesów konsumenta.
Wcześniejsze umiejscowienie komitetów naukowych, było postrzegane przez konsumentów i inne grupy zainteresowane sprawami zdrowia publicznego oraz członków Parlamentu Europejskiego zaniepokojonych kryzysem związanym z BSE/TSE czy dioksynami, jako świadectwo dominacji interesów przemysłu oraz zaniedbywania spraw bezpieczeństwa konsumenta i jego dobrostanu. Tak, więc reorganizacja ta była postrzegana jako odzwierciedlenie podstawowej zmiany w sposobie myślenia Komisji.
Te postępujące zmiany powodowały, że niektórzy komisarze i członkowie Parlamentu Europejskiego już w 1998 roku opowiadali się za stworzeniem Europejskiej Agencji ds. Norm i Bezpieczeństwa Żywności. Jednak w miarę upływu czasu i analizy bieżącego stanu jakości zdrowotnej tak środków żywienia zwierząt jak i środków spożywczych oraz w wyniku postawienia trzech priorytetów, czyli zapewnienia doskonałości, niezależności i przejrzystości w pracach nowej na tamte czasy jednostki administracyjnej, zaproponowano utworzenie nowej jednostki, która miała mieć wiele podobieństw z tzw. biurem międzyinstytucjonalnym.
Organizacja tego Urzędu w Brukseli była nieodzowna. Początkowo miał się nazywać jako Europejski Urząd ds. Żywności i Zdrowia Publicznego (A European Food and Public Health Authority – EFPHA). Włączenie do nazwy słowa żywność było wymuszone Traktatem Amsterdamskim z nowym czy bardziej współczesnym rozumieniem znaczenia słowa czy określenia zdrowia publicznego jako sprawy priorytetowej. Konieczne było również zwrócenie uwagi na problemy związane z ochroną środowiska. Stawianie znaku równości pomiędzy określeniami czy tematami (sprawami) żywności, zdrowia publicznego i ochrony środowiska stało się nieodzowne, ponieważ te trzy sektory wymagały szczególnego, wielowymiarowego i wielosektorowego traktowania, jeśli zakładano, że konsumenci mają spożywać zdrową żywność, przez którą nie miano wywoływać u siebie stanów subklinicznych czy chorobowych. W efekcie końcowym, Rozporządzeniem 178/2002 Parlamentu i Rady z 28 stycznia 2002 r. powołano Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności.
Zasięg działalności naukowej i merytorycznej utworzonego Urzędu obejmowała obszary zajmowane dotąd przez 9 istniejących od 1997 roku komitetów naukowych. Spowodowane to zostało tym, że każdy z tych obszarów mógł być przedmiotem zainteresowania społecznego. Doświadczenia ostatnich lat potwierdzają potrzebę brania pod uwagę całego łańcucha żywnościowego i zdrowia publicznego w nowym wymiarze oraz szerokiego zakresu spraw ochrony środowiska. Spośród tych 9 komitetów, najważniejsze z punktu widzenia weterynarii to: - żywność; - żywienie zwierząt; - zdrowie zwierząt i opieka nad zwierzętami; - weterynaryjne sprawy związane z zdrowiem publicznym; - toksyczność, ekotoksyczność i środowisko naturalne; - ogólny komitet naukowy zajmujący się sprawami wielodyscyplinarnymi np. BSE/TSE.
Dobrze się stało, że włączono te złożone zagadnienia, związane z żywnością, do zakresu działania omawianego Urzędu, z racji że istniała ogólna akceptacja rozpatrywania łańcucha żywnościowego w sposób zintegrowany, to znaczy od produkcji do konsumpcji. Potrzeba zajmowania się tak dużym obszarem spraw, od wyzwań związanych ze zwiększającym się światowym handlem żywnością, poprzez złożoność nowych groźnych składników, do wzrastających możliwości technologicznych – istnieje obecnie i będzie się zwiększać w przyszłości. Z tego względu korzystnym stało się utworzenie wielodyscyplinarnego komitetu sterującego ds. żywności, bez dominacji klasycznej toksykologii oraz potrzebny stał się szereg komitetów sektorowych zajmujących się szerokim zakresem spraw oraz współdziałaniem z innymi grupami rozpatrującymi problemy ochrony środowiska i zdrowia publicznego.
Przedstawione argumenty w sposób pośredni i bezpośredni (zwiększającą się liczbą aktów prawnych w UE na poziomie rozporządzenia) dowodzą, że od blisko pięciu lat w Unii Europejskiej następuje przesunięcie środka ciężkości znaczenia utylitarnego nauk weterynaryjnych z dyscyplin klinicznych na dyscypliny z zakresu higieny żywności oraz co jest zupełną nowością coraz większy nacisk kładzie się na dyscypliny z zakresu prewencji i higieny środków żywienia zwierząt. Wraz z momentem wejścia do Unii Europejskiej, czyli od 1 maja 2004 roku mamy podobną sytuację w Polsce.
Motywowane jest to dwoma argumentami:
1 – bezpieczeństwo żywności pochodzenia zwierzęcego ma swoje początki w bezpiecznych środkach żywienia zwierząt;
2 – zdrowie i dobrostan zwierząt produkcyjnych jak i rzeźnych jest sprawą zasadniczą dla zdrowia publicznego i środowiska.
Nie mniej ważnym argumentem jest fakt, że wszystko co zostało objęte pojęciem weterynaria służy (zabezpiecza interesy) konsumenta (odbiorcy) a nie producenta np. środków żywienia zwierząt, dodatków paszowych, leków czy preparatów immunologicznych.
Copyright © 2011 Wydział Medycyny Weterynaryjnej
Projekt i wykonanie: dot360.pl
